Daha iyi domateslerin ıslahı

Mükemmel domatesi yaratmak için ne gerekir? Bu konuda, Amerika Birleşik Devletleri’nin ve İspanya’nın Sanayi Domatesi Islahının başı Spain Steven Schroeder ile konuştuk. 

Steven Schroeder bitki yetiştirmeye daha çocukken gönül verdi. “Beş-altı yaşlarında bir çocukken bile bahçıvanlıktan çok keyif alıyordum” diyor. Üniversitede Ziraat Mühendiliği okudu, ardından domates ıslahı konusunda yüksek lisans ve patates ıslahı konusunda doktora yaptı. Mezun olduktan hemen hemen sonra, Kaliforniya merkezli dünyanın en büyük gıda şirketlerinden birinde bir domates ıslahçısı için bir iş olanağı ortaya çıktı. “Her şey bir anda yerine oturdu.” Steven o zamandan beri, yani son 30 yılı BASF’te olmak üzere 40 yıldır domates yetiştiriyor.

Mükemmel domates

Steven'den öğrendiğimiz ilk şey, mükemmel bir domates diye bir şeyin olmadığıdır. Domatesin nasıl olduğu ne için kullanıldığına bağlıdır. Steven, sanayi domatesleri için özel,  konserve veya küp şeklinde doğranıp ketçap veya çorba, sos ve meyve sularına dönüştürülecek meyve ıslahları yaratıyor. Bu kullanımların her biri farklı niteliklere sahip domatesleri gerektirir. Steven, bu özel nitelikler için domates çeşitleri ıslah ediyor.

İşleyiciler ve tüketiciler için ıslah edildi 

Steven, domates işleyicileri ve tüketiciler için sürekli olarak yüksek kalitenin şart olduğunu söylüyor. "Doğranmış domateste dağılmayan güzel parçalar istersiniz. İçinde yeşil parçaları olmayan, gerçekten iyi bir kırmızı renge sahip olmalı ki, restaurantlar bu harika gözüken domatesleri pizzalarında ve ya istedikleri diğer yemeklerinde kullanabilsinler. Konserve domateslerde kabuğun temiz bir şekilde soyulabilmesi gerekir. İster inanın, ister inanmayın, soyulabilirlik ıslah amaçlarımızdan bir tanesidir. Konserve domatesin aynı büyüklükte ve iyi bir renge sahip olması gerekir.” 

Ketçap, çorba ve soslar için domatesin viskozitesi çok önemlidir; temelde bu, domateste ne kadar sıvının olduğu anlamına gelir. Domatesler ezilip salça haline getirilir ve pişirilirken viskozite kritik hale gelir. “Ketçap için viskozitesi yüksek çeşitler ıslah ediyoruz. Domatesiniz çok suluysa, doğru kıvamı elde etmek için çok daha fazla pişirmeniz gerekir, bunu yaptığınızda elde edeceğiniz ketçap daha az olur. Çorbalar ve meyve suları için tam tersi geçerlidir; onların su içeriğini istersiniz; bu yüzden bu amaca yönelik viskozitesi düşük domatesler üretiyoruz.”

Üreticiler için ıslah edildi

Sanayi domatesleri muazzam miktarlarda üretilir ve hasat zorluklarına karşın hayatta kalmaları gerekir. Steve, domatesleri her aşamada dayanıklılık için ıslah ettiğini söylüyor: 

“Hasat makinelerinin ezmemesi için domateslerin güzel ve sağlam olması gerekir. Yumuşak olamazlar. Bununla birlikte bir bitkideki domateslerin hepsi aynı anda olgunlaşmaz. İlk olgunlaşan domatesleri, diğerlerinin tamamı olgunlaşana dek bitki üzerinde 40 gün kalabilir. Hasat tarihine kadar geçen bu süre zarfında, yağmurda ve sıcakta bitki üzerinde iyi ve sağlam kalan bir domates elde etmek istiyoruz. Buna ‘tarla depolaması’ diyoruz.”

Üreticiler için en önemli niteliklerden bazıları mahsul verimi ve hastalıklara karşı dayanıklılıktır. "Üretici, yatırımlarından iyi getiri sağlayan bir verim elde etmek ister.” Steve, son 40 yılda domates yetiştiriciliğindeki gelişmelerin mahsul verimini iki katına, hatta üç katına çıkardığını söylüyor. "Ve yeni çeşitlerle birlikte azar azar da olsa artmaya devam ediyor.”

Geleceğin domatesi

Peki domatesler sürekli gelişiyorsa, gerçekte ne kadar daha iyi olabilirler? Gelişmeyi sürdürmek nasıl mümkün olur? 

"Domates genetiğini giderek daha iyi anlıyoruz. Ne kadar çok genetik bilgiye sahip olursak, o kadar hızlı yeni çeşitler geliştirebiliriz. Şu anda, yeni bir çeşidin geliştirilmesi yaklaşık 10 yıl sürüyor. UC Davis'teki Tomato Genetic Resource Centre tarafından toplanan ve bakımı yapılan çok ilginç bir yabani domates türü koleksiyonu bulunuyor. Bu türden mahsulün yabani akrabaları, henüz keşfedilmeyi bekleyen her türlü faydalı özelliğe sahiptir: kuraklığa dayanıklılık, tuz toleransı, süper renkler.” Bu yüzden, domatesin olanakları konusunda henüz yüzeysel bir ilerleme kaydettik. 

BASF domateslerini benzersiz kılan şey nedir? 

Domates ıslahının bileşenleri olan tüm bu ustalık ve yaratıcılık bir yana, Steve'in meyvelerini dünyadaki diğer domates ıslahçılarının meyvelerinden ayıran şey nedir? Steve bu soruyu şöyle yanıtlıyor: "Bence BASF'te müşterilerimize çok ama çok odaklandığımız için benzersiziz. Onlarla sık sık konuşup tam olarak ne istediklerini anlamak için çok çaba gösteririz. Onlar için gerçekten işe yarayan bir çeşit yaratmak isteriz.

‘Ürettiğiniz bu domates çeşidi bu yıl hayatımı kurtardı. Çiftliğimdeki diğer tüm çeşitlerde küf varken, küf içermeyen tek çeşit sizinkiydi ve yıl sonunda hesapları tutturup kar edebildim. Meyve çürümesine ve yağmura karşı direndi.’ Bir müşterinizden şöyle bir geri bildirim aldığınızda kendinizi mükemmel hissedersiniz. Beni motive eden şey bu.”

Bu yüzden bir dahaki sefere bir kutu domates açtığınızda veya tabağınıza bir parça ketçap sıktığınızda, bunun onlarca yıllık inovasyon çabalarının bir ürünü ve yalnızca başlangıç olduğunu unutmayın.